Zwak en sterk geloof volgens Perkins

In de vorige blogartikelen heb ik geschreven over de Reformatie. Luther en Calvijn preken voluit het aanbod van genade zonder dat dit ten koste gaat van hun onderwijs over de leer van de uitverkiezing. Volgens de reformatoren wordt Christus ons aangeboden in de prediking. Dit is geen vrijblijvend aanbod. Het gaat gepaard met de oproep en zelfs het bevel om te geloven. Maar wat is dat geloof nu eigenlijk? In deze blog wil ik aan de hand van Perkins wat meer zeggen over het geloof.

Perkins wordt vaak de vader van het puritanisme genoemd. Het puritanisme was een protestantse stroming in Engeland in de 16e en 17e eeuw die streefde naar een zuiverder, meer Bijbelgetrouw leven. Puriteinen wilden af van kerkelijke tradities die niet op de Bijbel gebaseerd waren. Preken van Perkins en de puriteinen die na hem leefden, worden nog steeds veel gelezen en breed gewaardeerd in de gereformeerde gezindte in Nederland.

Perkins legt uit wat geloof is

Volgens Perkins bestaat het geloof uit vijf ‘onderdelen’:

1. Kennis van het Evangelie, dankzij de verlichting door Gods Geest.
2. Hoop op vergeving, waardoor een zondaar, zelfs als hij nog niet voelt dat zijn zonden zeker vergeven zijn, toch gelooft dat ze vergeven kúnnen worden.
3. Hongeren en dorsten naar de genade die God hem in Christus Jezus aanbiedt, zoals een mens hongert en dorst naar voedsel en drank.
4. Naderen tot de troon der genade, waar hij naartoe vlucht omdat de wet hem verschrikt, opdat hij daar Christus kan aangrijpen en genade vinden bij God.
5. Toepassing van de beloften. Wat uit het bovenstaande voortvloeit, is een bijzondere overtuiging die de Heilige Geest op het hart drukt, waardoor elke gelovige Gods beloften in het Evangelie persoonlijk op zichzelf toepast.

Op basis van deze vijf onderdelen van het geloof legt Perkins uit wat het verschil is tussen zwak en sterk geloof.

Zwak geloof

Bij het zwakke geloof is óf het eerste, óf het vijfde punt heel zwak, terwijl de overige sterk blijven. Een zwak geloof is dus volgens Perkins vooral een hopen, hongeren en dorsten en naderen tot de troon der genade. Met andere woorden: een zwakgelovige neemt de toevlucht tot Christus.

Perkins schrijft:

Dit zwakke geloof komt door Gods genade openbaar in een oprecht verlangen, niet alleen naar de zaligheid (want daar kan een goddeloos mens die geen genade bezit, ook naar verlangen), maar naar de verzoening met Christus. Dit is een ontwijfelbaar teken van geloof in een verootmoedigd hart dat door God is aangeraakt. Het wordt alleen gevonden bij de uitverkorenen. En zij die dit hebben, hebben in zich ook de grond en het wezen van het echte zaligmakende geloof, dat in de loop der tijd zal opgroeien en heel sterk zal worden.

Perkins, Exposition of the Apostles’ Creed, 17.

Perkins wijst erop dat God de kleinste vlam van het geloof niet veracht, als die langzaam toeneemt in kracht en iemand de middelen gebruikt om zijn geloof te versterken. We moeten ons geloof dus opwekken door het overdenken van Gods Woord, gebed en andere oefeningen die bij het geloof horen.

Sterk geloof

Bij een sterk geloof zijn alle vijf de punten sterk aanwezig. Een sterk geloof is volgens Perkins een volle verzekering van het verstand en ook een volle overtuiging van het hart. ‘Door deze volle verzekering grijpt een christen Christus Jezus veel sterker aan. Hij komt tot de vaste overtuiging dat God hem liefheeft en Christus aan hem zal schenken, met alle genadegaven die bij het eeuwige leven horen.’ Een sterk geloof is dus een zeker weten dat Christus mijn Zaligmaker is.

In reactie op dwalingen wijst Perkins erop dat een bepaalde zekerheid bij het wezen van het geloof hoort. Geloof is niet alleen een algemene kennis en instemming met de geschiedenis van het Evangelie, maar ook een persoonlijk toepassen van Gods beloften. We zien hier dat Perkins de balans zoekt: enerzijds wil hij het zwakke geloof niet uitblussen, maar dat juist bemoedigen, en anderzijds wil hij het historisch geloof niet voor een zaligmakend geloof aanzien.

Pastorale raad van Perkins bij aanvechtingen in het geloof

Wat moeten we nu doen als ons geloof zwak is of door satan wordt aangevochten? Tijdens zulke aanvechtingen zegt satan dingen als: ‘Jij behoort niet tot de uitverkorenen; je bent niet gerechtvaardigd; je hebt geen geloof; je zult zeker veroordeeld worden voor je zonden.’ Als je tegen deze verzoekingen wilt strijden, moet je niet proberen je geloof vast te houden, zegt Perkins. Je moet je vastklampen aan het Voorwerp van het geloof, namelijk Christus.

Perkins wijst op twee geneesmiddelen tegen aanvechtingen van de duivel. Als eerste noemt hij de werking van de Heilige Geest, die het geloof opwekt en versterkt (Fil. 1:6; Luk. 17:5). Het tweede geneesmiddel is meditatie. Perkins noemt de volgende onderwerpen en Bijbelgedeelten om over te mediteren wanneer de satan je geloof aanvalt:

1. Het is Gods gebod dat wij in Christus geloven (1 Joh. 3:23).
2. De evangelische beloften zijn onbepaald en sluiten niemand uit, tenzij iemand zichzelf uitsluit (Jes. 55:1; Matth. 11:28; Joh 3:15).
3. Twijfel en wanhoop zijn uiterst ernstige zonden.
4. We moeten, net als Abraham, tegen hoop op hoop geloven (Rom. 4:18).
5. De barmhartigheid van God en de verdienste van Christus’ gehoorzaamheid, zowel in Zijn Godheid als in Zijn mensheid, zijn oneindig groot (Jes. 54:10; Ps. 103:11; 1 Joh. 2:1-2; Ps. 130:7).
6. God beoordeelt onze genegenheid en ons verlangen om Hem te gehoorzamen, meer dan onze daadwerkelijke gehoorzaamheid (Rom. 8:5; Rom. 7:20-22; Mal. 3:17).
7. Wanneer één zonde is vergeven, zijn alle overige zonden ook vergeven, want voor de vergeving geldt: eenmaal gegeven is voor altijd gegeven (Rom. 11:29; Hand. 10:43).
8. Genade en geloof worden niet weggenomen als we door zwakheid in zonde vallen; daardoor worden ze juist aangetoond en zichtbaar gemaakt (Rom. 5:20; 2 Kor. 12:7-9).
9. God werkt altijd door tegenstrijdige middelen (2 Kor. 12:9).

Op deze manier spoort Perkins ons aan: richt je in geloofsaanvechtingen niet op jezelf, maar op God! Zoek je zekerheid in Zijn gebod, beloften, barmhartigheid en genade. Als je je richt op je eigen gevoel, emoties, ervaringen of bevindingen zal je niets vinden wat je kan helpen om de aanvallen van satan te weerstaan. Zwak geloof vlucht naar Christus. Sterk geloof voegt daar een vertrouwen op Gods beloften aan toe, dat door de Heilige Geest wordt gewerkt.

In het boek op deze website kun je een uitgebreider artikel over Perkins lezen met alle bronvermeldingen van bovenstaande stukken.