Hoe preekte Luther?

Luther is heel duidelijk in zijn discussie met Erasmus over de vrije wil. Mensen hebben geen vrije wil meer om in God te gaan geloven. Onze wil is zonder genade ‘geknecht’ en een slaaf van de duivel. Wat betekent dit voor het aanbod van genade in de prediking van Luther?

Luther over Johannes 3:16

Misschien wel de bekendste preek van Luther hield hij naar aanleiding van Johannes 3:16, over Gods liefde in Christus. Luther benadrukt de onuitsprekelijke liefde van de God Die Zijn Zoon geeft. Wij moeten dit Geschenk door het geloof ontvangen en aannemen. God beveelt ons Zijn Geschenk aan te nemen, zegt Luther. Besef toch eens wat een grote zonde het ongeloof is. Als God ons geld of nieuwe kleren zou aanbieden, zouden we dat geschenk met beide handen aangrijpen. Maar nu het Gods Zoon Zelf is, doet iedereen alsof hij Hem niet nodig heeft!

Hoe kan ik zeker weten dat dit ook voor mij is bedoeld? Ik ben een grote zondaar. Ik heb God zo vaak beledigd. Deze gedachten zullen zeker opkomen als je jezelf eens goed bekijkt, zegt Luther. Maar dan moet je je snel weer tot het Woord wenden. Want zulke gedachten zijn niets anders dan het eigenlijke ongeloof, dat ons van zo’n troostvolle prediking wil aftrekken.

Christus zegt Zelf dat Zijn Vader, de waarachtige en eeuwige God, de wereld zo lief heeft gehad (Joh. 3:16). De wereld, dat is het hele menselijke geslacht. Ben je een mens? Waarom wil je jezelf dan buiten het woordje ‘wereld’ sluiten? Maak God niet tot een leugenaar door te twijfelen of deze Zoon ook aan jou aangeboden wordt. Als je jezelf door je ongeloof buitensluit, zul je ook zelf moeten verantwoorden waarom je, tegen het uitdrukkelijke Woord van God in, dit Geschenk niet hebt willen aannemen.

Deze preek van Luther is hier digitaal te lezen.

Verantwoordelijkheid en genade zijn bij Luther allebei aanwezig

We kunnen een predikant niet beoordelen op basis van één preek. In mijn boek schrijf ik uitgebreider over het aanbod van genade bij Luther. Hij preekt wet en Evangelie, verstopt de uitverkiezing niet en wijst op de noodzaak van het werk van de Heilige Geest. Luther laat de onbegrijpelijkheid van God en de majesteit van Zijn uitverkiezing staan, maar spoort ons aan ons te richten op de geopenbaarde wil van God: er is maar één weg tot God, en die Weg is Christus Zelf (Joh. 14:6). In Christus zien we dat God goed is en ons behoud wil (2 Petr. 3:9). Hem moeten we leren kennen!

Luther waarschuwt voor twee gevaren: enerzijds zelfoverschatting en zorgeloos leven, anderzijds wanhoop en vertwijfeling. Om zelfoverschatting te bestrijden, gebruikt Luther de wet. Die laat zien dat niemand uit zichzelf aan Gods eisen kan voldoen. Dit maakt een mens nederig, maar daarna richt het Evangelie hem weer op met Gods beloften. Daarom is er voor niemand reden tot arrogantie, maar ook geen reden tot wanhoop.

Zorgeloosheid wordt door Luther bestreden. Hij wijst zijn hoorders heel nadrukkelijk op hun verantwoordelijkheid om het aanbod van genade aan te nemen. Maar dit betekent niet dat je in wanhoop moet blijven steken omdat je merkt dat je dit niet kunt. Luther zegt: je moet niet alleen naar je goede daden kijken (dan word je zelfvoldaan) en ook niet alleen naar je zonden (dan raak je wanhopig). De juiste weg is leven uit Gods genade in Jezus Christus. Vertrouw op Gods betrouwbaarheid in Zijn aanbod van genade aan jou. Dan blijven verantwoordelijkheid en genade beide voluit staan.

De levende stem van God

De prediking is volgens Luther de levende stem van God. Predikanten preken dus niet zozeer óver God, maar God wil rechtstreeks spreken dóór de predikant. Die levende stem van God komt tot ieder die naar de preek luistert. Op die manier wil God met Zijn Heilige Geest werken. De Heilige Geest wil Zich verbinden aan het aanbod van genade in de prediking. Wat we met onze oren horen, brengt Hij dan in ons hart. Vraag je dus niet af of het aanbod wel voor jou bedoeld is. Verschuil je niet achter je onmacht. Richt je biddend op de beloften in Gods eigen Woord en klem je daaraan vast.