Aan wie wordt de genade aangeboden?

We zagen in de Dordtse Leerregels II.5 dat de belofte van het Evangelie ‘zonder onderscheid moet verkondigd en voorgesteld worden, met bevel van bekering en geloof‘. Er is dus een algemeen aanbod van genade. Dat komt tot iedereen, zonder verschil te maken. Het aanbod is er niet alleen voor wedergeborenen of ontdekte zondaren. Niemand kan of hoeft te denken dat dit aanbod niet voor hem of haar is! In Johannes 6:32 zegt de Heere Jezus tegen de ongelovige Joden: ‘Mijn Vader geeft u het ware Brood uit de hemel.’ Calvijn zegt bij deze tekst: ‘Het manna, dat door Mozes aan uwe vaders gegeven is, bracht hun geen hemels leven toe, maar nu wordt u inderdaad het hemelse brood aangeboden.’ [1]Johannes Calvijn, Johannes, Ongewijzigde fotografische herdruk in zestien delen, Verklaring van de Bijbel (Kampen: Uitgeverij De Groot Goudriaan, 2004), 275.

Algemeen aanbod van genade geeft verantwoordelijkheid

Dit heeft ook een keerzijde. We zien in de Bijbel dat ‘een iegelijk’ wordt opgeroepen om te geloven. Neem bijvoorbeeld Johannes 3:16: ‘Want alzo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat een iegelijk die in Hem gelooft, niet verderve, maar het eeuwige leven hebbe.’ Als we niet geloven, hebben we geen enkele verontschuldiging. Dit benadrukt Calvijn ook in zijn commentaar op Johannes 3:16:

En Hij heeft hier zo algemeen gesproken (een iegelijk) eensdeels om allen zonder onderscheid tot deelgenootschap aan het leven te nodigen, anderdeels om de ongelovigen alle verontschuldiging af te snijden. Met hetzelfde doel gebruikt Hij ook het woord wereld, dat Hij eerst gebezigd heeft. Want ofschoon er in de wereld niets gevonden kan worden dat Gods gunst waardig is, toont Hij zich nochtans jegens die ganse wereld genadig, daar Hij zonder uitzondering allen tot het geloof in Christus roept, hetwelk niets anders is dan het ingaan in het leven. [2]Calvijn, 129.

Algemeen aanbod van genade is geen algemene verzoening

Dat wil niet zeggen dat iedereen die het aanbod krijgt, het ook daadwerkelijk aanneemt, of dat degenen die het aangeboden krijgen zelf de macht hebben om het aan te nemen. Mensen die huiverig zijn voor het algemene aanbod van genade verwarren dit vaak met de leer van de algemene verzoening. Deze leer zegt dat Christus is gestorven voor heel de wereld en dat het nu aan de mens is om dat uit vrije keuze te geloven. Thomas Boston zegt duidelijk dat de algemene aanbieding van het Evangelie geen algemene verzoening inhoudt: ‘De algemene Evangelieprediking zegt niet: “Christus is voor u gestorven”, maar zegt: “Er is een Zaligmaker voor u beschikbaar.”’ [3]Boston, Th (1978). The Marrow of Modern Divinity, with Notes of Rev. Thomas Boston, Swengel. Blz. 127-128. Geciteerd in: Harinck, C. (2002). De prediking van het Evangelie. Den Hertog B.V., Houten. Blz 50.

Algemeen aanbod van genade gaat samen met de uitverkiezing

Het algemene aanbod van genade sluit de leer van de uitverkiezing niet uit. Het zijn twee waarheden die we naast elkaar moeten laten staan. Laten we het zojuist aangehaalde citaat van Calvijn in zijn Bijbelcommentaar op Johannes 3:16 verder lezen:

Maar laat ons bedenken dat, al wordt in het algemeen het leven beloofd in Christus aan allen die geloven, toch geenszins het geloof aan allen gemeen is. Want Christus is wel aan allen openbaar en voorgesteld, maar alleen de uitverkorenen opent God de ogen, om Hem door het geloof te zoeken. [4]Calvijn, Johannes, 129-30.

God eist bekering en geloof van ons. We hebben geen enkel excuus om ons niet te bekeren en niet te geloven. We kunnen ons ten opzichte van God niet achter onze onmacht verschuilen. Toch schenkt God dit geloof alleen aan de uitverkorenen. Het geloof is een gave van God (zie Efeze 2:8). Is het aanbod van genade er dan niet alleen voor de uitverkorenen? Dat is de valkuil van de hypercalvinisten. [5]Lees meer over de opkomst en leer van het hypercalvinisme. Zij leggen onevenredig veel nadruk op de onmacht van de mens en de soevereine uitverkiezing van God. Hun preken richten zich tot Gods kinderen, want ze willen zondaren nergens toe aanzetten, maar Gods Geest Zijn werk laten doen.

Zoals we echter al zagen, spreekt de Bijbel (en op grond daarvan de gereformeerde belijdenis) over een algemeen aanbod van genade. De verborgen wil van God, de uitverkiezing, is geen verhindering om het Evangelie aan iedereen met ernst aan te bieden. De vier Nederlandse professoren Gomarus, Polyander, Thysius en Walleus zeiden tijdens de Dordtse Synode van 1618-1619:

En zulks is ook van de rechtgevoelenden nooit ontkend geweest, dat men aan het christen-volk en aan al degenen, die het Evangelie verkondigd wordt, dit rantsoen van Christus als zodanig zonder onderscheid behoren te verkondigen en in de Naam van Christus aan te bieden en dat ernstig en volgens de raad des Vaders, God ondertussen Zijn verborgen oordelen overlatende, Die deze genade uitdeelt en toe-eigent, beide zover en zoveel Hij wil en aan wie Hij wil. [6]Acta of Handelingen der Nationale Synode Dordrecht 1618-1619, 1883, 695, (digitale versie).

Twee valkuilen

We moeten dus oppassen voor twee valkuilen: enerzijds het hypercalvinisme en anderzijds de algemene verzoening. Daarom moeten we benadrukken dat het aanbod van genade algemeen is, voor alle mensen, zonder onderscheid. Tegelijkertijd is de verzoening beperkt. Ook al komt het aanbod tot iedereen, alleen de uitverkorenen nemen het aan en krijgen de genade in bezit. Dat het aanbod van genade algemeen is, betekent dus dat de genade van God aan iedereen zonder onderscheid wordt aangeboden. In andere woorden: Christus Zelf wordt aangeboden, als Zaligmaker die voor iedereen beschikbaar is.

Maar zijn er dan helemaal geen voorwaarden waaraan je moet voldoen om dit aanbod van genade te ontvangen?