Waarom is er zoveel discussie over het aanbod van genade?

We hebben in dit hoofdstuk gezien wat het aanbod van genade is en waarom het zo belangrijk is dat dit algemeen, onvoorwaardelijk en welmenend wordt gebracht. Daar lijkt op basis van de Bijbel, de belijdenisgeschriften, onze Nederlandse oudvaders en de Engelse en Schotse puriteinen geen twijfel over mogelijk. Waarom is er in de kerkgeschiedenis dan toch zoveel strijd geweest over het aanbod van genade? Waarom steekt deze discussie steeds weer de kop op?

De duivel wil het aanbod van genade verdacht maken

Ds. van Eckeveld ziet hier twee belangrijke redenen voor: de duivel, en het feit dat er ook een remonstrants aanbod is. [1]J.J. van Eckeveld, ‘Het aanbod van genade’, Daniël, 9 december 2012, (digitale versie). Om te beginnen wil de duivel de aanbieding van het Evangelie verdacht maken. Zou dat niet een reden zijn dat de discussie over dit onderwerp telkens weer oplaait? We hebben gezien hoe belangrijk het aanbod van genade is om verloren zondaren bij Christus te brengen. En als er iets is wat de duivel niet wil, is dat het wel.

Er is ook een remonstrants aanbod

Ten tweede is er ook sprake van een remonstrants aanbod. Remonstranten zeggen: ‘De genade wordt jou aangeboden, dus je hebt het vermogen om het aan te nemen.’ Als tegenreactie verwerpt men soms niet alleen het remonstrantse aanbod, maar ieder aanbod van genade. Ik heb weleens horen zeggen: ‘De duivel komt altijd met twee dwalingen tegelijk. Als je je afzet tegen de ene, val je in de andere.’ Je zou het kunnen zien als een weg met aan beide kanten een sloot. Wat gebeurt er als je even niet oplet en bijna in de sloot rijdt? Dan geef je van schrik zo’n ruk aan je stuur dat je aan de andere kant in het water belandt.

De Bijbel geeft geen sluitend antwoord

Een andere oorzaak van veel discussie over het aanbod van genade is dat de Bijbel op dit punt geen sluitend antwoord geeft. Het is heel menselijk om alles te willen begrijpen. We willen de logica kunnen doorzien van wat we in de Bijbel lezen. Maar zodra wij God begrijpen, is Hij geen God meer. Zou het spanningsveld tussen moeten geloven en zelf niet kunnen geloven niet bewust in de Bijbel doorklinken, zodat God alle eer krijgt van onze verlossing en we Hem niet de schuld geven van ons ongeloof?

Er wordt vaak onzorgvuldig geformuleerd

Bovendien wordt er vaak onzorgvuldig geformuleerd en praat men langs elkaar heen. Ds. Van Eckeveld concludeert bijvoorbeeld: ‘De kruisgemeenten in de negentiende eeuw verwierpen het aanbod van genade. Als je dat dan onderzoekt, dan zie je dat ze daarbij alleen aan een remonstrants aanbod dachten: het wordt jou aangeboden, dus je hebt het vermogen om het aan te nemen.’ [2]Eckeveld.

Ds. Visscher trekt in de Saambinder dezelfde conclusie: ‘Het blijkt dat in de Kruiskerken een groot verzet was tegen een zogeheten “algemene aanbieding”. Vooral ds. E. Fransen was hier sterk tegen gekant. Overigens moet daarbij wel worden bedacht dat de kruispredikanten zich vooral richten tegen een remonstrants getint aanbod van genade (“Jezus is voor u gestorven”). In de preken van bijvoorbeeld ds. Fransen zijn heel nodigende passages te vinden.’ [3]W. Visscher, ‘De prediking van het Evangelie’, De Saambinder, 13 mei 2004, (digitale versie).

Ook in het hele proces rondom de schorsing van ds. R. de Kok in 1950 was er veel verwarring over het aanbod van genade en de beloften en is er veel langs elkaar heen gepraat. [4]Zie bijvoorbeeld: Harinck, De prediking van het Evangelie, 179; zie ook de opmerkingen van ds. W. Visscher in de artikelenserie waarin hij dit boek van ds. C. Harinck bespreekt: Visscher, ‘De prediking van het Evangelie’.

Hoe we over theologische onderwerpen moeten discussiëren

Er is een gebrek aan helderheid in de discussie over het aanbod van genade. Daardoor lijken gesprekspartners soms ver uit elkaar te staan en voeren ze heftige discussies, terwijl ze in werkelijkheid veel dichter bij elkaar staan. Dit zou sneller aan het licht komen als we de adviezen van de puriteinse predikant John Newton ter harte zouden nemen. Newton bespreekt in zijn brief “On Controversy” [5]John Newton, Letter XIX – On Controversy, Richard Cecil, vol. 1, The Works of the John Newton (London: Hamilton, Adams & Co., 1824), 268-74. hoe we op een goede manier met meningsverschillen kunnen omgaan.

Zijn eerste advies is: bid ernstig voor je tegenstander voordat je een pen op papier zet. Bedenk dat je je tegenstander innig zult liefhebben als je straks in de hemel naast hem staat. Zie je hem als onbekeerd? Heb dan des te meer compassie en zorg dat je geen struikelblok voor hem bent. Doe dus geen uitspraken waardoor hij met nog meer overtuiging (en emotie) zijn standpunt zal innemen. Denk hierbij aan 2 Timotheüs 2:24-25: ‘En een dienstknecht des Heeren moet niet twisten, maar vriendelijk zijn jegens allen, bekwaam om te leren, en die de kwaden kan verdragen; met zachtmoedigheid onderwijzende degenen die tegenstaan; of God hun te eniger tijd bekering gave tot erkentenis der waarheid.’

Daarnaast adviseert Newton: denk aan alle lezers die misschien niet over de kwestie kunnen oordelen, maar wel de geest achter het schrijven proeven. Houd rekening met lezers die weten dat zachtmoedigheid, bescheidenheid en liefde de karakteristieken zijn van een christelijke aard.

Tot slot waarschuwt Newton dat het voor jezelf gevaarlijk is om je in discussies te mengen, ook al heb je het gelijk aan je zijde. Want stel nu dat je de discussie wint en je tegenstander het zwijgen oplegt. Welke waarde heeft dit als je jezelf hierdoor belangrijker gaat vinden, maar je ootmoed en tere verhouding tot God verliest? En hoeveel tijd spendeer je op deze manier aan minder belangrijke onderwerpen? Kun je die tijd niet beter gebruiken ter ondersteuning van je eigen geloofsleven en dat van anderen?

De discussie over het aanbod van genade in de kerkgeschiedenis

We zien dus dat er genoeg redenen zijn waarom het aanbod van genade tot stevige discussies leidt. Dit is ook zichtbaar in de kerkgeschiedenis. In de volgende hoofdstukken geef ik een overzicht van de strijd rondom het aanbod van genade in de afgelopen zes eeuwen, te beginnen bij de Reformatie. Mijn doel hierbij is om te leren van het verleden, zodat we dwalingen niet herhalen in het heden.