Wat is het aanbod van genade?

Als je christelijke of theologische tijdschriften leest of op een kerkblad bent geabonneerd, heb je de term ‘aanbod van genade’ vast weleens langs zien komen. Er worden ook andere woorden voor gebruikt, zoals ‘de nodiging van het Evangelie’ of ‘de roepstem van het Evangelie’. Wat wordt hier precies mee bedoeld en waarom is er zoveel discussie over? Gaat het in dit debat over theologische details waarin we elkaar eigenlijk vrij moeten laten of raakt het een kernpunt waar het heil van de gemeente van afhangt?

Die vragen wil ik in dit hoofdstuk beantwoorden. Eerst onderzoek ik waar de uitdrukking ‘aanbod van genade’ vandaan komt. Vervolgens beschrijf ik deze in meer detail aan de hand van de drie kernwoorden algemeen, onvoorwaardelijk en welmenend. Ik geef daarna een beknopt overzicht van de standpunten rondom het aanbod van genade die ik in de volgende hoofdstukken meer ga uitdiepen. Aansluitend ga ik in op het belang van het aanbod van genade en de relatie met de uitverkiezing en het werk van de Heilige Geest. Tot slot bespreek ik waarom er zoveel discussie is over het aanbod van genade.

De prediking van het Evangelie

We lezen in Markus 16:15-16 de opdracht die de Heere Jezus kort voor Zijn hemelvaart aan Zijn discipelen gaf: ‘En Hij zeide tot hen: Gaat heen in de gehele wereld, predikt het Evangelie allen creaturen. Die geloofd zal hebben en gedoopt zal zijn, zal zalig worden; maar die niet zal geloofd hebben, zal verdoemd worden.’ Dezelfde opdracht lezen we in Mattheüs 28:19: ‘Gaat dan heen, onderwijst al de volken, dezelve dopende in den Naam des Vaders en des Zoons en des Heiligen Geestes; lerende hen onderhouden alles wat Ik u geboden heb.’ Het Evangelie moet dus aan iedereen verkondigd worden. Duidelijker dan de Dordtse Leerregels in artikel II.5 kan ik het niet zeggen:

Voorts is de belofte des Evangelies, dat een iegelijk, die in den gekruisigden Christus gelooft, niet verderve, maar het eeuwige leven hebbe; welke belofte aan alle volken en mensen, tot welke God naar Zijn welbehagen Zijn Evangelie zendt, zonder onderscheid moet verkondigd en voorgesteld worden, met bevel van bekering en geloof. [1]Dordtse Leerregels II.5.

De Dordtse Leerregels gebruiken hier de woorden ‘verkondigd’ en ‘voorgesteld’. In artikel III/IV.9 gebruiken ze het woord ‘aangeboden’:

Dat er velen, door de bediening des Evangelies geroepen zijnde, niet komen en niet bekeerd worden, daarvan is de schuld niet in het Evangelie, noch in Christus, door het Evangelie aangeboden zijnde, noch in God, Die door het Evangelie roept, en Zelf ook, dien Hij roept, onderscheiden gaven mededeelt; maar in degenen, die geroepen worden; [2]Dordtse Leerregels III/IV.9.

De Dordtse Leerregels gebruiken dus de woorden verkondigen, voorstellen en aanbieden door elkaar heen. Over deze woorden is in het verleden al veel discussie geweest. In de volgende hoofdstukken zullen we dat ook zien. Het is prima om ‘verkondigen’ en ‘voorstellen’ te gebruiken in plaats van ‘aanbieden’, als dat maar niet gedaan wordt om het Evangelie af te zwakken. De prediking van het Evangelie is niet slechts een bekendmaking; door de prediking komt het bevel van bekering en geloof tot ons. Paulus preekt met enorme drang: ‘Zo zijn wij dan gezanten van Christuswege, alsof God door ons bade; wij bidden van Christuswege: Laat u met God verzoenen’ (2 Kor. 5:20). Door de prediking smeekt God zondaars als het ware om zich te laten verzoenen. Wat buigt God Zich diep naar zondaars toe in het Evangelie!

Wat wordt er aangeboden?

Maar wat wordt er dan aangeboden in het Evangelie? De genade van God! Of, zoals de Dordtse Leerregels het in het zojuist aangehaalde artikel omschrijven: Christus wordt door het Evangelie aangeboden. Dit betekent dat Christus wordt aangeprezen en aangewezen en dat zondaren ernstig en dringend worden genodigd om tot Hem te komen. We moeten dit niet verwarren met het ‘in bezit stellen’ van de genade van God, of het aanbieden van de genadewerkingen van de Heilige Geest, zoals de wedergeboorte en het geloof. In het vervolg van dit hoofdstuk ga ik daar nog wat dieper op in.

Het aanbod van genade in de Bijbel

De woorden ‘aanbod’ en ‘aangeboden’ komen in de Bijbel niet voor, al zijn er veel Bijbelteksten die niet over het aanbod praten, maar de genade daadwerkelijk aanbieden. Denk bijvoorbeeld aan de bekende tekst uit Jesaja 45:22: ‘Wendt u naar Mij toe, wordt behouden, alle gij einden der aarde; want Ik ben God en niemand meer.’ In de kanttekeningen van de Statenvertaling komt het woord ‘aangeboden’ wel regelmatig terug. Bij de volgende teksten spreken de genoemde kanttekeningen over de genade die God aanbiedt:

• Jes. 8:14-15: kanttekening 58 bij ‘vallen’ zegt: ‘Te weten aanlopende en zich stotende aan dien Steen. Want dewijl zij de aangeboden genade des Heeren door ongeloof zouden verwerpen, zo zou hun dezelve tot grotere verdoemenis strekken.’
• Luk. 19:44: kanttekening 41 bij ‘den tijd uwer bezoeking’ zegt: ‘Namelijk in welke u door de predicatie des Evangelies de genade Gods nu wordt aangeboden.’
• Hand. 14:3: kanttekening 8 bij ‘het woord Zijner genade’ zegt: ‘Dat is, het Evangelie, in hetwelk de genade Gods wordt verkondigd en aangeboden.’
• 2 Kor. 6:1: kanttekening 4 bij ‘de genade Gods’ zegt: ‘Namelijk die u door het Evangelie en onzen dienst is aangeboden en van u ontvangen.’
• 2 Kor. 13:5: kanttekening 19 bij ‘verwerpelijk’ zegt: ‘Of: verworpen zijt, dat is, zodanige lieden zijt die de proef niet zoudt kunnen uitstaan. Het woord enigszins verzacht dit dreigement van den apostel, alsof hij zeide: Zo gij zulks niet bevindt, zo zijt gij in gevaar van verwerpelijk of verworpen te zijn. Want wie in Christus oprechtelijk gelooft, die is wel verzekerd dat hij uitverkoren is, Joh. 6:37; 8:47. Rom. 8:30, enz., maar die de predicatie van het Evangelie door een waar geloof niet aanneemt, en de aangeboden genade verzuimt of veracht, is wel in gevaar van een verworpen mens te zijn, doch men moet van hem niet wanhopen zolang hij leeft; omdat de Heere de mensen ook somwijlen te elfder ure roept, Matth. 20:6, 9, en ook in het laatste ogenblik van hun leven, gelijk den moordenaar aan het kruis, Luk. 23:40, enz. Hebr. 3:7, 13. En daarom kan dit alhier zo niet genomen worden. Anderen nemen dit woord verwerpelijk voor onbekwaam tot het geloof; doch alle mensen zijn daartoe van nature onbekwaam, totdat zij door Gods Geest bekwaam gemaakt worden, 2 Kor. 3:5.’
• 1 Petr. 1:13: kanttekening 47 bij ’toegebracht’ zegt: ‘Gr. die u gebracht, dat is, toegebracht, of: aangeboden wordt.’ Kanttekening 48 bij ‘in de openbaring van Jezus Christus’ wijst ook op het aanbod van de genade in het Evangelie: ‘Namelijk ten uitersten dage, gelijk hiervoor vers 7. Anderen verstaan het van de genade die ons door het Evangelie nu geopenbaard en aangeboden wordt.’
• 1 Petr. 4:6: kanttekening 20 bij ‘naar God’ zegt: ‘Dat is, voor God, of naar Gods genade, die hun werd aangeboden.’
• Openb. 16:9: kanttekening 13 bij ‘om Hem heerlijkheid te geven’ zegt: ‘Namelijk in het bekennen van Zijn rechtvaardigheid, en aannemen van Zijn barmhartigheid en genade, die hun wordt aangeboden.’

We zien dus dat de vertalers van de Statenvertaling de term ‘aanbod van genade’ volledig onderschrijven. We zien echter ook meteen hoe ernstig het is als we dit aanbod niet door het geloof aannemen. De helft van de keren dat de Statenvertalers over de aangeboden genade spreken, is dat als een aanklacht omdat mensen zich niet bekeren en door ongeloof dat aanbod verwerpen of negeren (Jes. 8:15, Luk. 19:44, 2 Kor. 13:5, Openb. 16:9).

Het aanbod van genade is algemeen, onvoorwaardelijk en welmenend

Ook de reformatorische theologen gebruiken de term ‘aanbod van genade’ om de roep en nodiging van het Evangelie te beschrijven. Op grond van de Bijbel belijden ze dat de Evangelieprediking een algemeen, onvoorwaardelijk en welmenend aanbod van genade moet bevatten. [3]C. Harinck, De prediking van het Evangelie – het aanbod van genade (Houten: Den Hertog, 2002), 17. We zien hier gelijk ook de drie kernwoorden van het aanbod van genade. In het vervolg van dit hoofdstuk leg ik deze drie kernwoorden uit om de uitdrukking ‘het aanbod van genade’ in meer detail te beschrijven. Dat doe ik aan de hand van drie vragen:

• Aan wie wordt de genade aangeboden? (het aanbod van genade is algemeen)
• Aan welke voorwaarden moet je voldoen om dit aanbod te krijgen? (het aanbod van genade is onvoorwaardelijk)
• Waarom wordt de genade aangeboden? (het aanbod van genade is welmenend)